Wednesday 13 January 2021

AI आणि मी

फेसबुक आपल्यावर लक्ष ठेवतंय, व्हॉट्स ऍप आता आपला डेटा स्टोअर करणार, मग आपल्या इंटरेस्टनुसार आपल्यावर जाहिरातींचा भडिमार होणार... हे सगळं ठीक आहे.

पण,

एखाद्या वेबसाईटवरून एखादा शर्ट घेतल्यावर परत परत तोच शर्ट समोर दिसावा ही आर्टीफिशियल इंटिलीजन्सची कोणती पातळी म्हणावी? कोण बसलंय तिथं प्रोजेक्टरच्या मागे? अरे वांग्या, बायकोसाठी एखादी साडी किंवा कुर्ता घेतल्यावर महिन्याभराने परत तीच साडी किंवा कुर्ता घेतला तर त्याचे परिणाम कळतात का तूला? त्या झुक्याला म्हणा, स्वतः च्या बायकोसोबत असं करून दाखव एकदा! मला सांगतोय..!

पुरुष मूर्ख असतात पण इतके नाहीत रे. काहीतरी व्हेरायटी दाखव लेका! निदान त्या फोटोतली बाई तरी बदल. एखाद्यावेळी त्याला भुलून परत तीच साडी घेऊ आम्ही. नाहीतर निदान नेत्रसुख तरी मिळेल. 

बरं ते 'स्टॉप सीईंग धिस ऍड' केलं तर गूगल आपल्यालाच विचारतंय ऑलरेडी पर्चेस्ड का म्हणून!! रताळ्या, तूच बिल पाठवलंस ना मेलवर? गूगल पे वापरलं तर वीस रुपये कॅशबॅक हे गाजर पण तूच दाखवलं ना? 

आणि हे म्हणे इंटेलिजंट!!

क्या इंटेलिजंट बनेगा रे तू ?

मला तर त्या ओला,उबेर अन झोमॅटोच्या जाहिराती सुद्धा कळत नाहीत. महिन्यातून जास्तीत जास्त एकदा मी ओलाकॅब वापरतो ही माहिती तर ओलाच्या त्या डेटाबेस का काय म्हणतात त्यात असेल ना! मग ट्वेन्टी परसेन्ट डिस्काउंटवाले मॅसेज दिवसातून चारवेळा मला पाठवण्यात काय हशील? ओला डिस्काउंट देतंय म्हणून कोणी गावभर भटकतं का? म्हणजे असे पण लोकं आहेत का जगात? असतील तर, कौन हैं ये लोग? कहा से आते है ये लोग? 

एकदा पनीर टिक्का खाल्ल्यावर दुसऱ्यादिवशी परत पनीर कोण खातं? मग बेस्ट पनीर इन दी टाऊन वालं नोटिफिकेशन आज कश्यासाठी? आणि हे जर बेष्ट होतं तर काल का नाही खाऊ घातलंस रे झोमाट्या? की एकदा ह्या जोश्याच्या नरड्यात रबरासारखं पनीर कोंबल्याशिवाय हा काही सुधारणार नाही अशी काही सुपारी घेतलीये ह्यांनी?

रेड बस ह्या ऍपवरून समजा उद्याचं तिकीट बुक केलं तर बसमध्ये बसेपर्यंत दर एक तासाने रिमायन्डर येते. 'हॅव यु पॅक्ड युअर बॅग्स. डोन्ट फरगेट टू टेक वॉटर' असे मॅसेजेस येतात. अरे तुला काय करायचंय सोन्या? नसत्या चौकश्या! बरं समजा 'नो' असा रिप्लाय केला तर तू काय घरी येणार आहेस का कपड्यांच्या घड्या घालून द्यायला?

ही अजिबात अतिशयोक्ती नाहीये. याहून कहर म्हणजे 'चॅट विथ युअर को-पॅसेंजर' असे मॅसेजसुद्धा येतात. त्यात एक लिंक दिलेली असते. आयुष्यात कधीच न भेटलेल्या आणि परत कधीच भेटण्याची शक्यता नसलेल्या माणसाशी नेमक्या कोणत्या विषयावर बोलणं अपेक्षित आहे? "बाबा रे मी डब्ब्यात थालीपीठ घेतलंय. तू मेतकूट- भात घेऊन ये बरं का", हे बोलायचं का? मला एवढंच सुचू शकतं.बरं एखादी 'सुबक ठेंगणी' असती तर बोललोही असतो पण ती जमात आजकाल नामशेष झालीये. 

असो. तर हे सगळं कस्टमरबेस मजबूत करण्यासाठी असतं असं कळलंय. 

आता एखाद्या कस्टमरने ऑनलाइन मजबूत बत्ता मागवून स्वतः चा मोबाईल भुगा होईपर्यंत कुटला नाही म्हणजे मिळवलं!


समाप्त


©चिनार शशिकांत जोशी

Saturday 9 January 2021

पेन..

 कितीही प्रामाणिकपणाचा आव आणला तरी आयुष्यात एका गोष्टीची चोरी आपण सगळ्यांनीच केलीये/अजूनही करतो...

पेन !!!

ह्यात प्रामुख्याने दोन प्रकार येतात,

चोरी केलेला पेन आणि जवळ राहून गेलेला पेन...

आठवणीने वापस केलेला पेन ही कॅटेगरी आता नामशेष झालीये..एवढासा पेन, त्यात काय वापस करायचं?

'चोरी गेलेले पेन' ही एक पॅरालल इकॉनॉमी आहे. ह्यांच व्हॅल्यूएशन रिलायन्सच्या मार्केट कॅपिटल एवढं नक्कीच असेल.हर्षद मेहता सिरीजमध्ये शेयर मार्केट आणि मनी मार्केट ह्यांचा उल्लेख आहे. ह्यांच्याच आसपास, पण न दिसणारं एक पेन मार्केटसुद्धा आहे. प्लॅटफॉर्म नंबर पौने दस सारखं! 

ह्या मार्केटची मोडस ऑपरेंडी साधारण खालीलप्रमाणे,

पहिल्याने पेन विकत घ्यायचा, दुसऱ्याने तो चोरायचा, काही दिवस वापरून हरवायचा. मग पहिल्याने परत पेन विकत घ्यायचा. इथं पहिला आणि दुसरा कधीही इंटरचेंज होऊ शकतात. त्यात तिसरा,चौथा अप टू इंफिनिटी कितीही लोकं येऊ शकतात. मुळात इथं काही नियम नाहीयेत.

"अ पेन, वन्स ईट इंटर्स इन दी मार्केट, कॅन नायदर बी सोल्ड नॉर कॅन बी बॉट. ओन्ली दी ओनरशिप कॅन बी चेंज्ड विदआऊट इंटिमेशन टू दी प्रायमरी ओनर. धिस सायकल कॅन बी रिपीटेड फॉर 'एन' नंबर ऑफ टाईम्स अनटिल द पेन इटसेल्फ डिसॅपियर्स फ्रॉम दी मार्केट"

काही लोकांनी पेनला बांधून वगैरे ह्या मार्केटला आळा घालायचा प्रयत्न केला पण दोरीसकट पेन गायब व्हायला लागल्यावर त्यांनी प्रयत्न थांबवले. त्यातल्या त्यात आपलं होणार नुकसान जर कमी करायचं असेल तर पेन विकत घेताना त्याच्यासोबत रिफिल्स कधीच घेऊ नयेत. कारण रिफिल संपेपर्यंत पेन आपल्याजवळ राहील हा दुर्दम्य आशावाद काहीच कामाचा नाहीये. 

मला गिफ्ट मिळालेला अन थोडासा महागडा पेन काही दिवसांनी हरवला. त्यात मला काही विशेष वाटलं नाही. पण जवळजवळ सहा महिन्यांनी तो पेन माझ्याजवळ परत आल्यावर मी अवाक झालो.शेवटी 'आपलं काही जमणार नाही भौ!' असं म्हणून स्वतः त्या पेनचा त्याग केला.

मानवजात नष्ट झाल्यावर करोडो वर्षांनी उत्खननात जेंव्हा अब्जावधी पेन सापडतील तेंव्हा सगळ्या आकाशगंगेतले लोकं पृथ्वीवरच राहत होते का असा प्रश्न त्या शास्त्रज्ञांना पडल्याशिवाय राहणार नाही.

समाप्त

(देव न करो, पण उत्खननात जर त्याच पेनांनी लिहीलेलं माझं लिखाण सापडलं तर पृथ्वीवरील मानवजात अचानक नष्ट का झाली ह्याचही उत्तर मिळून जाईल!!)

-- चिनार

Thursday 7 January 2021

 

एक परिंदा..

(प्रेरणा: "उडतं पाखरू" by Tejal Krishnakumar Raut )

(ही कथा वाचण्याआधी तेजलची कथा वाचावी म्हणजे व्यवस्थित संदर्भ मिळेल. लिंक खाली दिली आहे.)

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10157613613946232&id=688691231


कॉम्प्युटरच्या नादात आपल्याला कॉलेजला उशीर होतोय हे राहुलच्या लक्षात येईपर्यंत घड्याळात पावणेदहा वाजले होते. साडेदहाचं पहिलं लेक्चर असतं. त्याच्याआधी तिला गाठायचं म्हणजे सव्वादहापर्यंत कॉलेजमध्ये पोहोचायला हवं. राहुल धावतच रूमच्या बाहेर येऊन बाथरुमकडे पळाला. बेसिनजवळ आईशी धडक होता होता वाचली. तेच आईची बडबड सुरु झाली,

"हं ..आता उशीर झाला असेल. दिवसरात्र कॉम्प्युटरमध्ये डोकं घातल्यावर काय होणार दुसरं?"

कशीबशी अंघोळ आटोपून राहुल खोलीत आला. कपाट उघडल्यावर आपण काल कपडे इस्त्रीला दिलेच नाही हे त्याच्या लक्षात आले. खुंटीवरची राखाडी रंगाची जीन्स त्याने अंगात चढवली. आणि पूर्ण कपाट खंगाळून राखाडी रंगावर अजिबात न शोभणारा अन मुळात स्वतःचा असा काही रंगच नसणारा एक शर्ट त्याने घातला. आरश्यात बघून भांग पाडताना त्याने विचार केला,

"असं काहीही घालून फिरतो आपण. मग कोण बघणार आपल्याकडे?"

"तसं ही कोण बघतं आपल्याकडे?", त्याच्या मनातून लगोलग उत्तर आलं.

"तू चूप बे" त्याने मनाला दटावलं

मनाचं काही फार चुकलं नव्हतं. कारण राहुल हा कॉलेजमधला एक 'नो-बडी' होता. हजेरीपटावरील विद्यार्थ्यांची संख्या पूर्ण भरावी म्हणून वर्गात जे मुलं असतात त्यापैकी राहुल एक! या नो-बडी च्या असण्यानसण्याने कोणाला काहीच फरक पडत नाही. पण नो-बडी आवश्यक असतात. कारण त्यांच्याशिवाय 'सम-बडी' लोकांचं वेगळेपण अधोरेखित होत नाही. 

खांद्यावर सॅक लटकावून राहुल खोलीबाहेर आला. पायात बूट चढवत असताना आईने आवाज दिला.

"अरे राहुल, नाश्ता तरी करून जा"

"नको आई उशीर होतोय"

"अरे आज बाबांचा वाढदिवस आहे. शिरा केलाय छान. दोन घास तरी खाऊन जा", आईने समोर प्लेट ठेवली. 

राहुलने उभ्याउभ्याच खायला सुरवात केली. शिरा त्याला आवडायचाच. खाता-खाता त्याच्या मनात विचार आला. 

'थोडा शिरा डब्यात घेऊन जाऊ का? तिलाही आवडत असेल. अन त्यानिमित्ताने तिच्याशी बोलता तरी येईल.'

"आई शिरा छान झालाय. थोडा डब्यात देते का? आज शेखरचा पण वाढदिवस आहे. त्याच्यासाठी घेऊन जातो."

"हो देते", आई म्हणाली.

घराबाहेर पडताना राहुलला कधीतरी कँटीनमध्ये झालेली एक चर्चा आठवली. त्यावेळी तीसुद्धा तिथेच होती.

"माझा वाढदिवस ना? चोवीस डिसेंबरला असतो," शेखर म्हणाला.

"अरे वा !", ती उत्साहाने म्हणाली.

"माझ्या बाबांचा पण त्याच दिवशी असतो वाढदिवस," राहुलने चर्चेत एक अनावश्यक माहिती पुरवली.

"अच्छा", असं म्हणून ती हसली. 

शेखरचा वाढदिवस तर ती विसरणं शक्यच नाही. पण आज माझ्या बाबांचाही वाढदिवस असतो हे तिच्या लक्षात असेल का? ह्या विचारात राहुल कॉलेजमध्ये पोहोचला. 

पार्किगमध्ये गाडी लावताना त्याला ती ऑटोमधून उतरताना दिसली. 

ती....पल्लवी !!

"अरे वा! आज दोघेही एकाच वेळी आलोय. आजचा दिवस लकी आहे", राहुलच्या मनातले विचार.

असल्या फालतू योगायोगांना काही अर्थ नसतो हे माहिती असूनही त्यावर विचार त्याचे अर्थ लावत बसणं राहुलला फार आवडायचं. ह्या योगायोगांना जर खरंच काही अर्थ असता तर आजपर्यंत किमान बहात्तरवेळा पल्लवीने स्वतःच राहुलला प्रपोझ केलं असतं.

आज पल्लवीने निळी जीन्स अन पांढरा कुर्ता घातला होता. "काय गोड दिसते आहे यार", असं म्हणून राहुलने मनातल्या मनात 'ना कजरे की धार, ना मोतीयो का हार, ना कोई किया सिंगार, फिरभी कितनी सुंदर हो' हे गाणं म्हणून घेतलं. तिच्या कपाळावरची चमकणारी अर्धचंद्र आकाराची टिकली लक्ष वेधून घेत होती. नॉर्मली मुली जीन्सवर टिकली लावत नाहीत. पण पल्लवी तशी नव्हती. 'छ्या, जीन्सवर कोणी टिकली लावतं का पल्लवी?' असं कधीतरी स्नेहाने पल्लवीला टोकलं होतं.त्यावर पल्लवीने नुसतं हसून दिलेलं 'मला आवडते' हे उत्तर राहुलला आठवलं. त्यावेळी 'मलाही आवडते' हे राहुलचं वाक्य कोणालाच ऐकू गेलं नव्हतं. कारण 'नो-बडी' हे एखाद्या मोठ्या शब्दातल्या सायलेंट 'p' किंवा 'n' सारखे असतात !

पल्लवी गेटच्या आतमध्ये आली. ती कोणाला तरी शोधत होती. आणि आपसूक तिची पावलं शेखर आणि मित्रमंडळी बसलेल्या कट्ट्याकडे वळली. राहुल थोडं अंतर ठेऊन तिच्या मागेमागे चालू लागला. सगळ्यांनी शेखरला विश केलं. आत्ताच शिऱ्याचा डब्बा काढून तिला द्यावा असं राहुलला वाटत होतं. पण मित्रमंडळी तिच्यासाठी एक घासही शिल्लक ठेवणार नाही ह्याची कल्पना त्याला आल्यामुळे तो शांत बसला. 

पल्लवीला शेखर आवडतो हे राहुलच्या फार पूर्वीच लक्षात आलं होतं. शेखर होताच तसा! लेडीकिलर ! मस्त गिटार वाजवायचा, गाणं म्हणायचा. गिटार वाजवता आली की मुली पटतात अशी समज झाल्याने राहुलनेही हट्टाने एक गिटार विकत आणली होती. पण आपल्यासारख्या डावखुऱ्या लोकांची गिटार वेगळी असते हे माहितीच नसल्याने राहुल एक नॉर्मल गिटार घेऊन आला होता. दुकानदाराने वापस घ्यायला नकार दिल्याने ती घरात तशीच धूळ खात पडली होती. नंतर आपला हा मूर्खपणा कॉलेजमध्ये कोणालाच कळू नये ह्यासाठी त्याने बरेच कष्ट घेतले. 

पल्लवीला शेखर आवडत असताना आपण तिच्यासाठी झुरणं ह्याचं कुठेतरी एक गिल्टही राहुलला होतं. कारण शेखर राहुलचा मित्र होता. मनातून पल्लवीचा विचार काढून टाकण्याचा प्रयत्नही राहुलने बऱ्याचदा केला.

पण, 

मन का परिंदा उड उड जाये...

कौन है जो उसको समझाये...!!

हळूहळू वर्गात सगळे जमले. चान्स मिळेल तसा, 'शेखरकडे बघणाऱ्या पल्लवीकडे' बघण्यात राहुलचा अर्धा दिवस गेला. तिला शिरा कसा द्यायचा हा प्रश्न कायम होता. दुपारी कॅंटीनमध्ये तशी संधी आलीसुद्धा. पण नेमके शेखर आणि स्नेहा तिथे आले. पल्लवीने शेखरच्या हातात काहीतरी दिल्याचं राहुलने बघितलं. राहुल आता पुढच्या संधीची वाट बघू लागला. 

कॉलेज गॅदरिंग दहा दिवसांवर आलं होतं, त्यामुळे लेक्चर्स संपल्यावर मुलंमुली ऑडिटोरियममध्ये, ग्राउंडवर प्रॅक्टिस करायला थांबायचे. नेहमीप्रमाणे शेखर गिटार वाजवून गाणं म्हणणार होता. आणि प्रॅक्टिससाठी तोही ऑडिटोरियममध्ये होता. राहुलचा गॅदरिंगशी काही संबंध नव्हता. पण शेखरच्या ओळखीने त्याला एका कमिटीत स्थान मिळालं होतं. तीच आपली नेहमीची कमिटी... डिसिप्लिन कमिटी! कॉलेजमधले सगळे 'नो-बडी' गोळा करून ही कमिटी बनवल्या जाते. केंद्रीय मंत्रिमंडळात समाजकल्याण मंत्र्यांचं जे स्थान असतं तेच गॅदरिंगमध्ये डिसीप्लिन कमिटीचं असतं. त्यांना कोणी विचारत नसतं !

राहुल तिथं पल्लवी अन स्नेहाच्या आसपास घुटमळत होता. नशिबाने जर आज पल्लवी एकटीच तिथून निघाली तर रस्त्यात तिला गाठून शिऱ्याचा डब्बा तिला द्यायचाच असं राहुलने ठरवलं. 'हाय पल्लवी, आज बाबांचा वाढदिवस आहे ना तर आईने शिरा पाठवला होता सगळ्यांसाठी. सकाळी द्यायलाच विसरलो.' ह्या वाक्याची त्याने दहावेळा उजळणी केली. पण पल्लवी लवकर उठत नव्हती. शेखरची प्रॅक्टिस झाल्याशिवाय ही काय उठणार नाही हे राहुलच्या लक्षात आलं. ही संधीपण गेली बहुतेक असं वाटत असतानाच पल्लवी उठली. आणि ऑडिटोरियमच्या मधल्या एका रांगेतून ती बाहेर जाऊ लागली. तीन-चार रांगा सोडून राहुलसुद्धा तिच्या मागे मागे जाऊ लागला. पल्लवी जरा जास्तच वेगात चाललीये असं त्याला वाटलं. तिला घाई असावी का? आपल्यामुळे तिला उशीर तर नाही ना होणार असाही विचार त्याच्या मनात आला. 

आणि तो तिला आवाज देणार तेवढयात शेखरचा आवाज आला,

“आज गॅदरिंगच्या गाण्याच्या आधी मी एक दुसरं गाणं म्हणणार आहे. कोणीतरी फर्माईश केलीये ह्या गाण्याची आणि निदान आज तरी मला तिचं मन मोडायचं नाहीये.”

पल्लवी थांबली अन तिने वळून शेखरकडे बघितलं. शेखरने गायला सुरवात केली,

"इक बात कहो गर मानो तुम, सपनो में न आना जानो तुम. मैं नींद में उठकर चलता हूं, जब देखता हूं सच मानो तुम"

पल्लवी जागच्या जागी थिजली होती. तिचे भरलेले डोळे अन ओठावरचं हसू बरंच काही सांगत होतं. पल्लवी अन शेखर ह्या सरळ रेषेचा आपण उगाचच त्रिकोण करतोय हे राहुलच्या लक्षात आलं. आणि तो तिथून बाहेर जाऊ लागला. तोवर शेखरचं गाणंही संपलं होतं. 

निराश मनाने राहुल दाराजवळ पोहोचला. आणि तिकडे शेखरने गॅदरिंगमध्ये म्हणायच्या गाण्याची प्रॅक्टिस सुरु केली.

"तूटा तूटा एक परिंदा ऐसे तूटा, के फिर जुड ना पाया..

लुटा लुटा किसने उसको ऐसे लुटा, के फिर उड ना पाया.."

समाप्त..